08.11.2019
Wat maakt iemand tot een goed fotograaf? In de eerste plaats: oog hebben voor het bijzondere. Zien wat anderen niet zien. Wat zich vertaalt in beeld dat je bij de lurven grijpt.
Surinaamse familie, Jensiusstraat, Rotterdam (1980) © Maria Toby / Nederlands Fotomuseum
Neem deze foto van een groep kinderen en een jong volwassene op een trap. Je voelt de levendigheid, ze konden nauwelijks stil staan voor deze foto. In het centrum staat een jongen die trots een bal hoog houdt. Er staat iets op de bal geschreven; zijn naam? De vrouw links maakt het beeld compleet; zij is rustig, bijna schuchter, draagt duidelijk de verantwoordelijkheid voor de kinderen op haar schouders.
Turkse kinderen, Almondestraat, Rotterdam (1976) © Maria Toby / Nederlands Fotomuseum
Of kijk naar de foto van een jonge vrouw die liefdevol kijkt naar twee kinderen, (haar kinderen?). De iele fietsjes hun trotse bezit. De foto’s zijn gemaakt door Maria Toby. Haar beelden uit de jaren zeventig van stadsgenoten in Rotterdam Crooswijk en het Oude Noorden zijn overrompelend in hun menselijkheid. Het is nauwelijks te geloven dat Maria Toby geen professionele fotograaf was. Ze was opgeleid tot kleuterleidster en leerde fotograferen van haar toekomstige echtgenoot Sjef Toby. Daarnaast volgde ze een cursus fotografie aan de Leidse Onderwijsinstellingen. Vanaf eind 1981 was Maria Toby door gezondheidsredenen niet meer in staat te fotograferen. Ze wilde eigenlijk nog een reportage maken over de kleine middenstand, maar kon alleen een serie over een kleermakersbedrijfje voltooien.
Haar archief kwam terecht in wat toen nog het Nederlands Fotoarchief heette en dat later zou opgaan in het Nederlands Fotomuseum. Ik vraag toenmalig directeur Flip Bool wat hij zag in Maria Toby’s werk toen hij het opnam in de Collectie. Hij antwoordt: ‘Het is zo mooi ongepolijst. Goudeerlijk. Bij het verzamelen lette ik altijd op artistiek en cultuurhistorisch belang. Op document en artistieke kwaliteit. Haar werk heeft beide.’
Het werk van Maria Toby is nog nauwelijks bekend. Het lag al die tijd in het depot van het Nederlands Fotomuseum, maar vanaf 15 november is een serie van haar te zien in de tentoonstelling ‘Sterke verhalen uit de rijke collectie van het Nederlands Fotomuseum’.
Sandalen van riet, jute en papier, Winschoten (1943-1945) © Cobie Douma / Nederlands Fotomuseum
Iedere keer weer krijg ik nieuwe bewijzen: de Collectie van dit museum is een schat. En die schat, daar moeten we uiteraard goed voor zorgen, maar ze moet vooral ook gedeeld worden met het publiek, gelardeerd met verhalen. Met ruim ruim 5,5 miljoen beelden is het hier wat je noemt schatgraven; er zijn nog zo veel fotografen die vrijwel nooit getoond werden en die dat wel o, zo waard zijn.
Bijvoorbeeld Cobie Douma, ook te zien in de tentoonstelling ‘Sterke Verhalen’. Zij registreerde het effect van de Tweede Wereldoorlog op het dagelijks leven. En ze fotografeerde zo bijvoorbeeld een rij benen met schoenen van riet, jute en papier. Door de kwaliteit en de systematiek waarmee zij fotografeerde, kunnen we nu een unieke indruk krijgen van hoe het was.
Of neem het werk van Katharina Behrend. Zij maakte rond 1910 naaktfoto's van haar vrienden in de vrije natuur (Freilichtaktfotografie), die ook te zien zijn in Sterke Verhalen. En ze fotografeerde landschappen; in Algerije en later vooral veel in Nederland. Het archief van Katharina Behrend was het eerste archief dat Flip Bool in beheer nam. ‘Ongekende pareltjes’, noemt hij haar foto’s.
De komende tijd zullen we zo verhalen blijven opdiepen uit de collectie. Daarbij ook geholpen door anderen, bijvoorbeeld fotograaf Marwan Magroun, die zijn persoonlijke selectie maakte uit de Collectie, die vanaf begin volgend jaar te zien zal zijn. Zo kan de collectie ook inspiratie bieden aan eigentijdse fotografen. Die bewust of onbewust gevoed zijn door de fotografen die voor hen kwamen.
Stacii Samidin, societies, Winnaar Juryprijs voor De kracht van Rotterdam 2016.
Dat laatste zie je op deze foto van Stacii Samadin. Alsof de foto van Maria Toby een echo kreeg in het heden. Ook hij zag het bijzondere in het gewone. En legde dat vast voor ons, het publiek.
