Fotografen in tijden van Corona - ‘De wereld is mijn werkveld’

08.04.2020

De coronacrisis heeft het dagelijks leven een ongekende loer gedraaid. Dat geldt ook voor fotografen - de makers, zonder wie wij niet kunnen. Voor de vier fotografen die op dit moment, of binnenkort een tentoonstelling hebben in ons museum pakken de gevolgen heel verschillend uit.

Neem Anaïs López. Van haar staat in ons museum nu de tentoonstelling ‘De Migrant’, die we zo snel mogelijk weer hopen te tonen. De Migrant is een verhaal in woord, beeld en geluid over Mynah; een vogel die verhuisde van Indonesië naar Singapore en daar veranderde van een lieflijke zangvogel in een schreeuwlelijk waar op gejaagd wordt. Anaïs López rekende erop dat De Migrant vanaf 23 april ook in Singapore te zien zou zijn. Inmiddels is besloten de vertoning daar uit te stellen naar het najaar. Het is te hopen dat de opening van ‘De Migrant’ in Indonesië half juli wel door kan gaan.

‘Maar door de omstandigheden is niks meer echt zeker’, laat de fotograaf weten. ‘Eind april hakken we die knoop door. September in Guernsey (VK) gaat waarschijnlijk wel door.’ Haar leven staat zeker niet stil en in de rust werkt ze nu aan haar nieuwe project met als werktitel 'De schildpad en de monnik'. ‘Ik ben bezig te leren zeefdrukken om de juiste 'tonen' te vinden voor het verhaal’, vertelt ze. ‘De schildpad die ik in de mooiste rivier van Japan tegenkwam was goud en blauw. Via de zeefdruktechniek probeer ik mijn beelden om te toveren in dat kleurenpalet.’ Daarnaast is ze bezig met het schrijven van het verhaal over de schildpad. ‘Schrijven vereist toch een andere concentratie dan fotograferen.’

Museumnacht010, 2020 © Fred Ernst, Javaanse Myna beroemd © Anaïs Lopez

Corona kan ook zorgen voor extra werk voor fotografen. Marwan Magroun, die eveneens op dit moment een tentoonstelling heeft in ons gesloten museum, kreeg twee weken geleden een opdracht van de filantropische stichting Droom en Daad. Samen met vier andere Rotterdamse fotografen is hij gevraagd de corona-situatie in Rotterdam vanuit hun eigen perspectief vast te leggen. Op Facebook liet hij weten dat hij voor deze fotoserie op zoek is naar mensen die ondanks de coronadreiging dagelijks naar hun werk gaan. Denk aan chauffeurs, loodgieters, vuilnismannen, zorgpersoneel. ‘Ik zou dat graag in beeld willen brengen. (Altijd op gepaste afstand en conform RIVM richtlijnen)’, schrijft hij.

© Marwan Magroun

Chas Gerretsen bereidt voor volgend jaar een tentoonstelling voor in ons museum. Op hem lijkt de crisis nog het minste vat te hebben. Hij zit vast op Martinique, op de boot waarmee hij sinds 1989 de wereld bevaart. ‘Ik ben een beetje een kluizenaar en vind de lockdown niet zo erg.’ Ondanks de lockdown en dankzij de digitale mogelijkheden gaat hij door met het voorbereiden van de tentoonstelling. ‘Het internet werkt meestal.’

Chas Gerretsen fotografeerde de oorlogen in Vietnam en in Chili en won ermee de Robert Capa Award. Later vestigde hij zich in Hollywood en was setfotograaf van onder meer Apocalypse Now en hij fotografeerde talloze sterren als John Travolta in zijn jonge jaren. Het Nederlands Fotomuseum beheert sinds begin jaren negentig het archief van Gerretsen. We zijn al enige tijd druk doende dit archief te digitaliseren en te ontsluiten. Deze week kunnen we weer een vijfhonderdtal gedigitaliseerde contactvellen naar Chas Gerretsen sturen, zodat hij deze van aanvullende informatie kan voorzien. ‘We hebben de kleurencontactbladen vanmorgen per e-mail ontvangen’, liet hij gisteren weten.

John Travolta, with vintage Cadillac, Los Angeles ©  Chas Gerretsen / Nederlands Fotomuseum

Intussen blijft Gerretsen zeer actief op Twitter waarvan hij vier maanden geleden lid werd en waar hij inmiddels ruim 19.000 volgers heeft. Hij post beelden uit 1973 toen de Chileense dictator Pinochet een staatsgreep pleegde, waar telkens talloze reacties op komen. Zo veel beeld is er immers niet van die brute omwenteling. ‘We volgen je met veel belangstelling Chas, jouw fotografisch materiaal is historisch en van onschatbare waarde’, luidt bijvoorbeeld een reactie - in het Spaans. Hij begon met Twitter op 23 december 2019, net nadat hij hoorde van het overlijden van zijn vriend Sylvain Julienne. ‘Sylvain en ik hebben samen de staatsgreep in Chili gefotografeerd. Hij nam mijn onontwikkelde film mee uit Chili. Het land was in totale lock-down, niets in niets uit, geen mensen, geen telefoon calls, niets - een beetje zoals nu. Ik wilde hulde brengen aan Sylvain. Het leek niemand iets te kunnen schelen. Uit nostalgie heb ik een paar foto's van overvolle bussen in Santiago, Chili, 1973 gepost. Binnen 24 uur had ik meer dan 12.000 volgers. Ik was overweldigd door de reactie van de Chileense bevolking en besloot hen veel van de foto's te laten zien die ik in 1973 en 1974 in Chili had gemaakt. Ik post het allemaal in een tijdlijn, vanaf januari 1973. Vorige week heb ik beelden van de staatsgreep gepost. Dankzij de scans die ik de afgelopen maanden krijg van het Nederlands Fotomuseum kan ik nu voor het eerst al het fotojournalistieke materiaal bestuderen dat ik in 1973 tot 1975, in Zuid-Amerika heb gemaakt. Ik krijg aanvragen uit Argentinië, Colombia en Venezuela; mensen zoeken naar historische beelden over landbouw, brandweer, politici et cetera.’

Gerretsen kreeg meerdere verzoeken om zijn foto's op Instagram te plaatsen. Ook daar opende hij een account, dit keer in het Engels. ‘Ik besloot mijn leven als fotograaf vast te leggen. Vanaf het begin toen ik Zuid-Vietnam binnenkwam op 19 februari 1968, tijdens het Tet-offensief. De jaren 1968-1975 fotografeerde ik in Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika.’ Zijn Instagram-account heeft nu meer dan 600 volgers.

In het najaar verschijnt zijn autobiografie 'Het Merkwaardige en Vreemde Leven van Chas Gerretsen', geïllustreerd met foto's van zijn leven en enkele van zijn bekendere beelden. Volgend jaar volgt dan de overzichtstentoonstelling in ons museum.

Ook fotograaf Frank van der Salm bereidt een expositie voor, die begin volgend jaar in het museum moet openen. De processen van verstedelijking en Artificial Intelligence (AI) zullen centraal staan in deze tentoonstelling, die wordt samengesteld door Bas Vroege van Paradox, met inzet van AI. Frank van der Salm had dit voorjaar in Dubai en Abu Dabi moeten zitten om nieuw werk te maken voor de tentoonstelling maar hij heeft deze reis moeten uitstellen. Zijn werk gaat door, op een andere manier. Hij is nu in zijn studio bezig met het bewerken van beelden. En hij experimenteert met het fotograferen van maquettes die hij in Tokyo heeft gekocht. ‘Een tijdje houd ik dat wel vol, maar het moet niet te lang duren. De wereld is mijn werkveld.

Exposure (2007) © Frank van der Salm

Zo passen de fotografen zich ieder op hun eigen manier aan en blijven ze productief, ondanks de drastisch veranderde situatie die zo veel onzekerheid met zich meebrengt. En gelukkig maar, want je moet er toch niet aan denken dat je nu ook nog eens zonder hun werk zou komen te zitten!

Birgit Donker

Directeur Nederlands Fotomuseum