Op vakantie in Frankrijk bezocht ik, min of meer bij toeval, drie plekken van groot belang voor de fotografie: Chalon-sur-Saône, Lyon en Arles. In de laatste stad bruist het van de fotografie van nu, tijdens het jaarlijkse festival Les rencontres d’Arles; in Lyon kun je zien hoe een dikke honderd jaar geleden de kleurenfotografie op poten werd gezet en Chalon-sur-Saône is verbonden met het begin van de fotografie.
Net als andere goede ideeën heeft fotografie vele vaders. De uitvinding van de fotografie werd in 1839 zowel in Parijs als in Londen aangekondigd. In Parijs claimde Louis Jacques Mandé Daguerre een procedé te hebben uitgevonden om foto’s te maken op basis van een verzilverde, gepolijste, met kwikdampen geprepareerde koperen plaat. Deze uitvinding, die unieke foto’s opleverde, is naar hem vernoemd: de daguerreotypie.
In de Eregalerij van de Nederlandse fotografie hangen voorbeelden van deze vroege foto’s: het portret van Charlotte Asser bijvoorbeeld, een meisje met pijpenkrullen en pofmouwtjes, door haar vader vereeuwigd in 1842; en de oudste foto uit Suriname met het elegante echtpaar Johannes Ellis en Maria Louise de Hart waarvan we niet precies weten wie de maker is.
Maar in Frankrijk vertellen ze ook een ander verhaal over de oorsprong van de fotografie. Op weg naar het Zuiden zie je langs de weg het volgende bord: ‘Chalon, geboortestad van de uitvinder van de fotografie’. En dan bedoelen ze niet Louis Daguerre, maar Joseph Nicéphore Niépce. Al in 1826 maakte hij foto's door een plaat bedekt met lichtgevoelige bitumen (een soort asfalt) te belichten. De foto die hij zo maakte van zijn dak via het dakraam en waarvoor hij een belichtingstijd van acht uur nodig had, wordt gezien als de allereerste foto.
In Chalon staat een standbeeld van Joseph Nicéphore Niépce en er is een museum waar een camera staat zoals hij die gebruikte voor die allereerste foto en verder zijn er veel daguerreotypieën te zien. Hier hoor je het verhaal dat Daguerre voortbouwde op de ideeën van Niépce en na diens dood in 1835 een contract tekende met zijn zoon Isidore, waarin Daguerre als enige wordt verbonden aan de daguerreoptypie.
Kleurenfotografie heeft ook al meerdere vaders. In 1861 maakte de Schot James Clerk Maxwell de eerste kleurenfoto door een rood, groen en blauw gefilterd beeld over elkaar heen te projecteren. Maar als je in Lyon het Museum Lumière bezoekt krijg je algauw de indruk dat de gebroeders Auguste en Louis Lumière de allereersten waren. Zij ontwikkelden de zogeheten autochroom en vroegen hiervoor een patent aan in 1903. Vier jaar later begonnen ze met het commercieel gebruik.
In het Museum Lumière verkopen ze een kopie van de handleiding die je destijds als klant kocht. Liefst 51 pagina’s met aanwijzingen voor de temperatuur van het water van de verschillende ontwikkelbaden en de verschillende gekleurde papieren waarmee het licht moest worden afgedekt en die werden bijgeleverd. Beslist geen sinecure.
De nieuwste ontwikkeling van de fotografie is te zien in het Zuid-Franse Arles op het vermaarde jaarlijkse fotofestival Les recontres d’Arles. Al sinds 1970 wordt hier jaarlijks de fotografie gevierd. Vorig jaar moest worden overgeslagen, maar dit jaar is het weer volop open en het wordt druk bezocht door publiek bewapend met entreebewijs en ‘pas sanitaire’. Ik bezocht er de tentoonstelling ‘The new black Vanguard’ van jonge zwarte fotografen die opereren op het snijvlak van mode en kunst. Zoals Renell Medrano die in haar werk glamour mengt met dreiging.
Les recontres d’Arles is nog tot 26 september te zien. En om met de Michelingids te spreken ‘ça vaut le detour’ - oftewel, het is de omweg waard.
